Ο ΒΕΛΟΝΙΣΜΟΣ είναι μια πανάρχαια Κινέζικη μέθοδος θεραπείας διαφόρων ασθενειών η οποία δεν χρησιμοποιεί φάρμακα και απευθύνεται στο ενεργειακό υπόστρωμα του οργανισμού.
Ο βελονισμός στηρίζεται στην χρήση ειδικών βελονών οι οποίες τοποθετούνται σε απολύτως καθορισμένα σημεία του σώματος και της κεφαλής και των άκρων «τα σημεία βελονισμού».
Το πλεονέκτημα της μεθόδου είναι: θεραπεία χωρίς τις παρενέργειες των φαρμάκων.
Μια αναμφισβήτητη και πολυσυζητημένη ιδιότητα του βελονισμού, εκτός από την θεραπευτική ικανότητα, είναι η αντιμετώπιση του πόνου και η πρόκληση αναλγησίας σε όλα τα όργανα του σώματος και φυσικά του κρανίου και του στόματος πράγμα που ενδιαφέρει τον οδοντίατρο.
Από πολύ παλιότερα χρόνια ακόμα, Δυτικοί και Κινέζοι συνάδελφοι ωθήθηκαν σε έρευνες επεξήγησης της δράσης του βελονισμού, σύμφωνα με τις εκάστοτε ιατρικές γνώσεις.
Νεώτερες έρευνες σ’όλο τον κόσμο, οι οποίες στηρίζονται στη σύγχρονη Νευροφυσιολογία, έδειξαν ότι ο βελονισμός μπορεί να προκαλέσει αναστολή του πόνου μέσω 3 τουλάχιστον μηχανισμών.
(1) Θεωρία ελέγχου της πύλης του πόνου.
Προτάθηκε το 1964 από τους Melzac και Wall.
Ο πόνος είναι ένα αισθητικό ερέθισμα και ως εκ τούτου διαβιβάζεται από την περιφέρεια στο κέντρο μέσω 3 διαδοχικών νευρώνων.
1ος Αισθητικός νευρών:
Η περιφέρει στην προκειμένη περίπτωση είναι ο πολφός του δοντιού ο οποίος είναι ένα κατ’εξοχήν όργανο πόνου και προσφέρεται για πειραματισμό στη μελέτη της αναισθησίας με βελονισμό.
Από τον πολφό του δοντιού λοιπόν παραλαμβάνεται το ερέθισμα με κεντρομόλες νευρικές ίνες και φθάνει στο Γασέριο γάγγλιο και από εκεί με τις οπίσθιες αισθητικές νευρικές ίνες εισέρχεται στους πυρήνες των οπισθίων κεράτων του νωτιαίου μυελού (ισοϋψώς, ή 1-2 μυελοτόμια άνω του σημείου εισόδου των ν. νεύρων)
2ος αισθητικός νευρών:
Από τους πυρήνες των οπισθίων κεράτων ακολουθεί το νωτιοθαλαμικό δεμάτιο και φθάνει στο θάλαμο (στον κοιλιοπλάγιο πυρήνα).
3ος αισθητικός νευρών:
Από τον θάλαμο με θαλαμοφλοιώδεις ίνες φθάνει στο σωματοαισθητικό επίπεδο του φλοιού (οπίσθια κεντρική έλιξ του βρεγματικού λοβού) όπου εδράζεται το υψηλότερο επίπεδο αντίληψης του πόνου.
Εδώ το ερέθισμα «πόνος» γίνεται αντιληπτό με ανάλογες αντιδράσεις.
Η θεωρία λοιπόν λέει ότι κάθε νευρώνας με τις συνάψεις του αποτελεί και ένα σταθμό, μια πύλη διόδου του ερεθίσματος απ’όπου μπορεί να διέλθει ή να μη διέλθει το μήνυμα, εάν διάφοροι παράγοντες παρεμποδίσουν την διέλευσή του.
Ένας τέτοιος παράγων είναι ο Βελονισμός.
Τα σημεία του βελονισμού είναι πλούσια σε ν. ίνες Αβ (Παχιές εμμύελες και ταχείες) οι οποίες είναι υπεύθυνες για την μεταβίβαση του αισθήματος αφής και πίεσης. Ταυτόχρονα είναι φτωχά σε ν. ίνες Αδ και c (λεπτότερες, βραδύτερες και Αδ εμμύελες c αμύελες) οι οποίες είναι υπεύθυνες για την μεταβίβαση του αισθήματος του πόνου.
Συγκεκριμένα οι Αδ ίνες είναι υπεύθυνες για τον οξύ εντοπισμένο πόνο ενώ οι c άγουν τον διάχυτο αμβλύ πόνο.
Γι’αυτό είναι αλήθεια ότι ο βελονισμός δεν πονάει διότι τα σημεία βελονισμού δεν έχουν πολλές απολήξεις ν. ινών πόνου.
Όταν λοιπόν βελονίζουμε ένα σημείο βελονισμού, διεγείρονται οι απολήξεις όλων των ν. ινών. Αλλά καθ’ότι οι ν. ίνες Αβ της πίεσης και αφής είναι ταχύτερες, προωθούν ταχύτερα 20-50 φορές το ερέθισμά τους στον 1ο αισθητικό νευρώνα. Έτσι όταν το ερέθισμα του πόνου που άγεται με κάποια μικρή καθυστέρηση μέσω των βραδύτερων Αδ και c ινών, φθάσει στον ίδιο αισθητικό νευρώνα, βρίσκει τη σύναψη «κατειλημμένη», «μπλοκαρισμένη» θα λέγαμε. Είναι σαν να βρίσκει την πύλη κλειστή και έτσι διακόπτεται η μεταβίβαση του ερεθίσματος στις μετασυναπτικές ίνες και στον θάλαμο και φυσικά στον φλοιό και επομένως το ερέθισμα πόνος δεν μπορεί να γίνει αντιληπτό από τον εγκέφαλο.
Σύμφωνα με την ίδια θεωρία υπάρχει ένας κεντρικός μηχανισμός που βρίσκεται στον δικτυωτό σχηματισμό του προμήκους στη ζελατινώδη ουσία του Rolando ο οποίος ελέγχει τη διαδικασία αναστολής του πόνου σε όλα τα επίπεδα του Κ.Ν.Σ. Είναι δηλαδή μια πύλη ελέγχου πόνου.
Ο πόνος οφείλεται στην έκκριση της ουσίας Ρ στις συνάψεις από την διέγερση των Αδ - c ινών του πόνου. Όταν όμως διεγείρονται οι Αβ ν. ίνες (πίεσης-αφής) εκκρίνουν Ενδορφίνες στις συνάψεις οι οποίες εξουδετερώνουν την αλγεινή δράση της ουσίας Ρ.
Ανάλογες πύλες ελέγχου του πόνου βρίσκονται και σε ανώτερα επίπεδα στην οδό του πόνου π.χ. στο θάλαμο. Αυτές οι πύλες ελέγχου μπορούν να επηρεαστούν από διάφορες ψυχοσυναισθηματικές καταστάσεις θετικά ή αρνητικά: Π.χ. σε έντονο ψυχικό stress υπάρχει εντονότερη αίσθηση του πόνου.
Όταν είμαστε στενοχωρημένοι, κουρασμένοι πέφτει η ουδός του πόνου.
‘Η και αντιθέτως:
Το έντονο stress της μάχης προκαλεί έκκριση κατεχολαμινών στους στρατιώτες (αδρεναλίνης) αλλά και Dynorphine γι’αυτό δεν έχουν έντονη αίσθηση του πόνου των τραυμάτων κατά την διάρκεια της μάχης.
Να σας θυμίσω την θωπεία του πονεμένου μέρους που είναι μια πανανθρώπινη ενστικτώδης κίνηση (την συναντάμε και στο ζωικό βασίλειο).
Επίσης η διέγερση περιφερικών μηχανο- ή θερμο-ψυχροϋποδοχέων διεγείρει ανώτερα κέντρα του Κ.Ν.Σ. τα οποία επηρεάζουν την πύλη ελέγχου του πόνου.
(2)Ορμονική θεωρία:
Διατυπώθηκε 10 χρόνια αργότερα, το 1975, από τους Simons & Pomeranzy.
Σ’όλο το νευρικό σύστημα υπάρχουν κατάλληλοι υποδοχείς ώστε να δέχονται τις εξωγενείς παυσίπονες ουσίες
Εγείρεται λοιπόν η λογική σκέψη ότι θα πρέπει να υπάρχουν και κάποιες ενδογενείς παυσίπονες ουσίες οι οποίες να εκλύονται φυσιολογικά από τον ίδιο τον οργανισμό για να δικαιολογείται η ύπαρξη αυτών των υποδοχέων.
Πράγματι από έρευνες έχει βρεθεί ότι ο Βελονισμός απελευθερώνει ενδογενείς αναλγητικές ουσίες. Οι ουσίες αυτές είναι πολυπεπτίδια οι Ενδορφίνες α, β, γ, οι εγκεφαλίνες : μεθιονίνη, λευκεγκεφαλίνη και οι ντυνορφίνες.
Επίσης προκαλεί και ποσοτική μεταβολή στους νευροδιαβιβαστές Ντοπαμίνη, Σερετονίνη, ACTH κ. ά.
Τα ενδογενή αυτά αναλγητικά ονομάζονται «ενδογενή οπιούχα» διότι έχουν την ίδια φαρμακολογική δράση με τα εξωγενή οπιούχα., π.χ. την μορφίνη. Δηλαδή προκαλούν αναλγησία, ευεξία, ευφορία, αύξηση του Libido, κλπ., όπως ακριβώς και η μορφίνη, με τη μόνη διαφορά ότι δεν προκαλούν εθισμό. Διότι ο οργανισμός εκκρίνει τόση ποσότητα όση ακριβώς χρειάζεται, και άλλωστε με μια φυσιολογική διαδικασία.
Αξιοσημείωτο είναι ότι η αναλγητική δράση των ενδογενών οπιούχων είναι πολλαπλασίως ισχυρότερη από της μορφίνης και μάλιστα 200 φορές όσον αφορά τις Ενδορφίνες και 400 και πλέον φορές ισχυρότερη όσον αφορά τις Ντυνορφίνες.
Όταν θέλουμε να επιτύχουμε αναλγησία με Βελονισμό για χειρουργικές επεμβάσεις, βελονίζουμε με έναν ειδικό τρόπο με την βοήθεια διαφόρων μηχανημάτων ηλεκτροβελονισμού και επιτυγχάνουμε την έκκριση Dynorphine. Στην Ντυνορφίνη στηρίζεται η χειρουργική αναλγησία με Βελονισμό.
Δηλαδή η έκκριση των ενδογενών ουσιών γενικά μπορεί να επιτευχθεί εκλεκτικά ανάλογα με τα σημεία και τον τρόπο Βελονισμού.
Η ύπαρξη των ουσιών αυτών έχει επιβεβαιωθεί και μετρηθεί και εργαστηριακά in vitro. Πειράματα σε κουνέλια έδειξαν ότι μετά από αρτηριακή αναστόμωση επιτυγχάνεται αναλγησία όχι μόνο στα κουνέλια που εφαρμόστηκε αναλγητικός βελονισμός, αλλά και στα κουνέλια που δέχτηκαν το αίμα των βελονισθέντων. Μετάγγιση εγκεφαλονωτιαίου υγρού από γάτα σε γάτα έφερε αναλγητικό αποτέλεσμα και στις 2 γάτες.
Στο Νοσοκομείο Ν.I.Μ.Τ.Σ. έγινε μια ανάλογη έρευνα από συναδέλφους βελονιστές σε ανθρώπους. Συγκεκριμένα έγιναν μετρήσεις της ενδορφίνης προ, κατά και μετά την διενέργεια βελονισμού για αναλγησία. Βρέθηκαν πολύ υψηλά επίπεδα ενδορφίνης στο αίμα ακόμα και 4 ώρες μετά τον βελονισμό.
Η Ναλοξόνη είναι μια ουσία που ανταγωνίζεται τη δράση της μορφίνης. Μετά από τοπική ή ενδοφλέβια ένεση Ναλοξόνης το αναλγητικό αποτέλεσμα του Βελονισμού καταργείται τελείως.
(3) Θεωρία του αντανακλαστικού τόξου.
Η βάση της θεωρίας αυτής είναι το «αξονικό αντανακλαστικό τόξο»:
«περιφέρεια - Κ.Ν.Σ. - περιφέρεια»
Όπως προανέφερα ο πόνος μεταδίδεται από την περιφέρεια μέσω των οπισθίων αισθητικών ν. ινών στα οπίσθια κέρατα του νωτιαίου μυελού.
Από κει μπορεί ν’ακολουθήσει 2 οδούς:
α) Με κεντρομόλες ν. ίνες να φθάσει μέσω θαλάμου στον φλοιό, ή
β) να μεταδοθεί από τα οπίσθια στα πρόσθια κέρατα του ν. μυελού (χιαστά ή αχίαστα-χιαστό-αχίαστα αντανακλαστικό τόξο) και με τις κινητικές φυγόκεντρες πρόσθιες ρίζες να κατευθυνθεί στα διάφορα όργανα, μύες, δέρμα, αγγεία, αδένες κλπ, τα οποία νευρούνται από το ίδιο ή από παρακείμενα νευροτόμια.
Η δράση της Βελόνας του Βελονισμού μπορεί ν’ακολουθήσει επίσης την β’ οδό του αντανακλαστικού τόξου.
Έτσι εξηγείται η δράση του Βελονισμού από ένα σημείο στην περιφέρεια σε ένα εσωτερικό όργανο και φυσικά στον πολφό, γλώσσα, παρειά, αδένες και γενικά στην περιοχή του κρανίου και του προσώπου και να αντιμετωπίσει τον οδοντιατρικό πόνο.
Πιθανόν να υπάρχει και κάποιος άλλος άγνωστος μέχρι σήμερα μηχανισμός δράσης του βελονισμού. Το μέλλον θα ανακαλύψει και θα επιβεβαιώσει τις αλήθειες του παρελθόντος.